Narodowy Instytut Dziedzictwa – w poczuciu odpowiedzialności za otaczającą nas przestrzeń, ale także w trosce o wszystkich potencjalnych odbiorców kampanii „Krajobraz Mojego Miasta” – pokonuje bariery! Na naszym kanale YouTube dostępny jest film „Krajobraz mojego miasta – parki kulturowe” w wersji dla osób ze szczególnymi potrzebami, tzn. z napisami. W ten sposób pragniemy dotrzeć z przekazem kampanii do jak najszerszego grona, by przyniosła ona wymierne efekty. Wierzymy, że uporządkowanie przestrzeni miejskiej leży w naszym wspólnym interesie. Dlatego zapraszamy do oglądania – i działania!

Jeden obraz wart jest więcej niż tysiąc słów – to chińskie przysłowie komunikacja społeczna przyjęła w ostatnich latach niemal za fundament swych działań. Coraz częściej słowo zamienia się na obraz, by prezentować wiedzę w sposób, który sprzyja jej odbiorowi i przyswajaniu. Stąd jednym z najważniejszych elementów drugiej edycji kampanii „Krajobraz Mojego Miasta” jest film, spełniający funkcję narzędzia informacyjno-edukacyjnego. To jednocześnie wizytówka kampanii, kompendium wiedzy i wsparcie szkoleniowe. Zrealizowano go tak, by zatrzymać przed ekranem jak najwięcej osób i skupić ich uwagę na problemach, obok których na co dzień przechodzą obojętnie.

Film ten przede wszystkim przybliża ideę parków kulturowych i promuje ich tworzenie.

Parki kulturowe chronią konkretny fragment krajobrazu kulturowego, wyróżniające się rangą tereny z zabytkami charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Są jedną z ustawowych form ochrony zabytków w Polsce, ale formą szczególną, bo znajdującą się w gestii samorządów. To one tworzą park kulturowy, zarządzają nim – i odpowiadają przed swoimi wyborcami za skuteczność wprowadzonych regulacji.

Film jest więc częścią kampanii skierowaną wprost do władz lokalnych. Z jednej strony stanowi dla nich zachętę do aktywnego wprowadzania zmiany na obszarach, którymi zarządzają, z drugiej – praktyczny poradnik, w jaki sposób robić to mądrze. Można się z niego dowiedzieć, czym w istocie są parki kulturowe – i jak służą ratowaniu krajobrazu kulturowego miast i miasteczek. Wraz z filmem Narodowy Instytut Dziedzictwa oferuje samorządom debaty i szkolenia, dzięki którym otrzymają one ogólną instrukcję tworzenia parku kulturowego.

Dlatego tak wiele uwagi poświęcono w filmie poszczególnym etapom powoływania parku kulturowego – od wniosku, poprzez studium krajobrazowe, uchwałę rady gminy, konsultacje społeczne, plan ochrony, promocję i informację, aż po monitoring efektów. Zaproszeni do udziału w filmie eksperci wskazują i komentują kluczowe elementy tego procesu decyzyjno-legislacyjnego.

Poprzez kampanię chcemy pokazać skalę niszczenia krajobrazu kulturowego w Polsce – i propagować konieczność jego ratowania. Nie dla wszystkich bowiem jest to sprawa oczywista. Stąd obszerna filmowa sekwencja poświęcona wyjaśnieniu, czym jest, jak powstaje i z jakich elementów składa się „krajobraz mojego miasta”. Przekaz wzmacniają wypowiedzi ekspertów: konserwatorów, historyków i architektów krajobrazu, którzy pomagają dostrzec charakterystyczne cechy krajobrazu i ocenić ich wartość.

Każde miasto czy miasteczko zna i stosuje narzędzia służące ochronie zabytków (rejestr zabytków, gminna ewidencja zabytków, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego), park kulturowy ma je tylko powiązać ze sobą i udoskonalić. W filmie pokazano, co daje powołanie parku kulturowego, spróbowano odpowiedzieć na kluczowe pytanie: w jakich przypadkach park może być dla miasta skutecznym narzędziem, a kiedy lepiej wybrać inne sposoby działania, np. uchwałę reklamową?

Oddano tu głos praktykom: samorządowcom, działaczom lokalnych stowarzyszeń, ekspertom współpracującym z gminami przy tworzeniu parków. Twórcy filmu dotarli zarówno do osób związanych z istniejącymi już parkami, jak i tych, które dopiero podejmują starania o ich powołanie. Sukcesy i przeciwności w powoływaniu parków kulturowych ilustruje krótka statystyka i podsumowanie realnej sytuacji parków kulturowych po kilkunastu latach od momentu pojawienia się tej formy ochrony krajobrazu.

Film ukazuje zatem cel i sens powoływania parków kulturowych, a także udowadnia, że mają one znaczący wpływ na poprawę wizerunku miasta i podniesienie jego atrakcyjności – dla mieszkańców, turystów i inwestorów.

Jak sprawić, by parki kulturowe działały naprawdę efektywnie? W 5. odcinku filmu odwiedzamy Stare Miasto w Poznaniu i Krośnie oraz ulicę Piotrkowską w Łodzi, gdzie przez lata prowadzono intensywne prace nad utworzeniem parku kulturowego, by dziś można było dostrzec piękno tych historycznych przestrzeni.

„Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo” (Woda drąży skałę nie siłą, lecz ciągłym padaniem) – twierdził wielbiony przez Rzymian Owidiusz. I choć od sformułowania tej maksymy minęły 2000 lat, nie straciła ona na aktualności. Podstawę edukacji stanowi powtarzanie. Ponawianie czynności, powracanie do zasad, przypominanie. W małych, starannie przemyślanych i skondensowanych dawkach. Właśnie dlatego kampanii „Krajobraz Mojego Miasta” towarzyszą spoty – krótkie filmiki prezentujące poszczególne aspekty złożonego problemu, jakim jest ochrona krajobrazu kulturowego. Przygotowano je z myślą o emisji w telewizji i w Internecie.

W ten prosty i nowoczesny sposób chcemy zwrócić uwagę społeczną na otaczający nas krajobraz kulturowy. Często brak dbałości o walory estetyczne czyni tę przestrzeń przeładowaną bodźcami, chaotyczną, zaniedbaną, zaśmieconą. W pierwszej edycji kampanii „Krajobraz Mojego Miasta” (2016) zainteresowanie widzów pomogli nam zdobyć aktorzy i sceny nawiązujące do serialu „Ranczo”. Tym razem odwołujemy się do powszechnej skłonności uwieczniania na zdjęciach najróżniejszych momentów życia, w tym – obecności w ciekawych miejscach. Formą komentarza natomiast są emotikony – język piktograficzny, którym dziś tak chętnie posługują się nie tylko ludzie młodzi.

***

Obrazy wiodą prym w komunikacji masowej, skutecznie ułatwiając przekaz i pozytywnie wpływając na efektywność prowadzonych działań. Trzeba docenić wysiłek twórców kampanii „Krajobraz Mojego Miasta” włożony w przygotowanie tych krótkich komunikatów. Stworzenie celnego spotu wymaga bowiem najwyższej staranności i profesjonalizmu. Psychologia i optyka dowodzą, że pierwsze wrażenie odbiorcy na temat spotu czy newslettera kształtuje się już po 50 milisekundach – to mniej więcej tyle, co pół mrugnięcia okiem. Obrazy przyciągają wzrok natychmiastowo, bo mózg przetwarza je zdecydowanie szybciej niż inne informacje. Spot ma się do filmu tak jak wiersz (i to krótki, powiedzmy –  fraszka czy haiku) do powieści. Tu nie ma miejsca na powolne „rozkręcanie” akcji – trzeba bardzo precyzyjnie wytypować odpowiednie obrazy, by natychmiast skierować uwagę oglądającego na właściwe tory. Kwanty wiedzy zawartej w tym spocie dobrano tak, by każdy jednocześnie opowiadał o jakimś elemencie kampanii (o zabytku, o parku kulturowym, o procedurach) i łączył się w oczywisty sposób z jej główną narracją – odpowiedzią na pytania: co sprawia, że niszczenie krajobrazu wciąż postępuje, i co możemy zrobić, by żyć w piękniejszym świecie?

Znakomitym pomysłem jest wykorzystanie przejrzystej animacji. Ma ona tę przewagę nad zdjęciami, że operuje skrótem myślowym. Widzimy i „łapiemy” przekaz łatwiej niż wtedy, kiedy mamy do czynienia z kadrami filmowymi. Przy zdjęciach odrywamy się od informacji w stanie czystym i skupiamy na rozpoznaniu obiektu, ocenie zdjęcia (kadr, ujęcie, jakość), próbie przypomnienia sobie, kiedy ostatnio byłem w tym miejscu. Obrazy animowane podają nam uniwersalne definicje i zasady oderwane od krajobrazów istniejących realnie.

To zaś stanowi dopełnienie i rozwinięcie zasadniczego przesłania kampanii, na które składają się: diagnoza problemów przestrzeni miejskiej,  przykłady uporczywego lub bezmyślnego jej niszczenia, a także sposoby zaradzenia temu. Tu już jest miejsce na refleksję i przyjrzenie się dobrym praktykom. Stąd na ekranie znów parki kulturowe: Stare Miasto w Krakowie, Stare Miasto we Wrocławiu, ulica Piotrkowska w Łodzi czy nowo powołane parki Stare Miasto w Poznaniu oraz Nowa Huta. Za pomocą zdjęć dokumentalnych oraz filmu zilustrowano procesy historyczne i zjawiska przez wieki odciskające swoje piętno na krajobrazie. Pokazano, że ich skutkiem jest powstanie współczesnego krajobrazu kulturowego – sumy elementów przyrodniczych i poczynań człowieka, czyli działania natury i kultury.

Mamy nadzieję, że spoty prezentujące niosące główne założenia kampanii dotrą do naprawdę licznego grona odbiorców, w tym także do tych, którzy na co dzień o krajobrazie kulturowym wiedzą niewiele. Jeśli tylko części z nich otworzą się oczy na potencjalne piękne naszego otoczenia, będzie to nasz wielki sukces.

Chcąc zwrócić uwagę na kwestię chaosu reklamowego, który szpeci krajobraz polskich miast, małej architektury czy zieleni miejskiej, Narodowy Instytut Dziedzictwa na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przygotował film pt. „Krajobraz mojego miasta”. Powstał on z inicjatywy prof. Magdaleny Gawin, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalnego Konserwatora Zabytków. Jest to swego rodzaju instruktaż dla władz i instytucji samorządowych.

Produkcja w krótki i przystępny sposób pokazuje, jak ogromny wpływ na postrzeganie przez nas najbliższego otoczenia mają wszechobecne reklamy, niezharmonizowane ze sobą różnokolorowe fasady budynków czy pozbawione zieleni betonowe place. Wielkoformatowe bilbordy kuszące promocjami w pobliskim hipermarkecie potrafią przysłonić nawet 1/3 budynku. Tym samym zakrywają dziedzictwo, wartość historyczną obiektu, bowiem pod warstwą rozpiętego na fasadzie materiału często kryją się ozdobne detale świadczące o przeszłości regionu. „Pasteloza” elewacji otaczających zabytkowe obiekty rozprasza uwagę przechodniów i nie współgra np. z gotyckim stylem stojącej w pobliżu katedry, zaś wykorzystywanie do renowacji rynków czy deptaków tanich materiałów często skutkuje wątpliwą estetyką i koniecznością ich szybkiej wymiany.

Jednocześnie w filmie znaleźć można wiele gotowych rozwiązań i sugestii ekspertów odnośnie do planowania przestrzeni publicznej. Specjaliści zwracają uwagę na konieczność zapanowania nad chaosem reklamowym. Ponadto rekomendują, by wzorem miast greckich lub włoskich elewacje budynków, kształty dachów, ogrodzenia, szczególnie w ścisłym historycznym centrum miasta, były ujednolicone, czyli posiadały jednakowy kolor, wzór czy formę. Niezwykle ważna pozostaje także kwestia zieleni miejskiej, bez której przestrzeń staje się betonową pustynią. Architekci uświadamiają, że drzewa i krzewy nie tylko pełnią funkcję dekoracyjną, ale także pomagają oczyszczać powietrze, dają cień oraz wytłumiają hałasy ulicy. Film ma charakter szkoleniowy i stanowi część kompleksowego projektu zachęcającego do zmian w krajobrazie polskich miast.

Film „Krajobraz mojego miasta” ma na celu przede wszystkim zwiększenie świadomości władz samorządowych i ich poczucia odpowiedzialności za ochronę dziedzictwa lokalnego, co w przyszłości powinno zaowocować poprawą wizerunku polskich miast i miasteczek oraz zachowaniem ich tożsamości kulturowej.

„Piękne, polskie, drewniane” to film przygotowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z inicjatywy prof. Magdaleny Gawin, Generalnego Konserwatora Zabytków.

W filmie zespół ekspertów, właściciele drewnianych obiektów i pasjonaci tego typu architektury przekonują, że drewniane jest ciekawe i niezwykle wartościowe. Na konkretnych przykładach pokazują, jak dbać o obiekty drewniane, w jaki sposób je eksponować i co robić, by te budowle ocalić od zapomnienia i zachować dla przyszłych pokoleń. Film jest apelem do władz samorządowych, by nieustannie i intensywnie działały w kwestii ochrony architektury drewnianej i starały się uświadamiać społeczeństwo o znaczeniu tych obiektów. Zdaniem specjalistów wypowiadających się w filmie rolą samorządów jest również zachęcanie mieszkańców i organizacji pozarządowych do czynnego wspierania inicjatyw, które przysłużą się turystyce kulturowej w regionie, co przełoży się na wzrost rozpoznawalności i atrakcyjności danej miejscowości.

Film ma charakter szkoleniowy i stanowi element kampanii społecznej „Krajobraz Mojego Miasta”.